Foto Ane Riel : Alex Nyborg Madsen
In Nederland weten wij nog niet zo veel over Ane Riel. Zou je jezelf willen voorstellen aan je Nederlandse lezers? Wie is Ane Riel?
Ik ben geboren in 1971 in Denemarken en opgegroeid in een schoon en opgeruimd huis dat het tegenovergestelde is van de plaats beschreven in Hars. Ik heb altijd geweten dat ik een schrijftalent had en ik hield van boeken, maar ik heb nooit gedacht zelf een schrijver te worden. Ik heb een aantal jaren kunstgeschiedenis gestudeerd, maar ik heb mijn studie niet afgemaakt. In plaats daarvan ging ik parttime werken in een museum en schreef meerdere educatieve kinderboeken. Ik raakte betrokken bij de Deense jazz wereld en trouwde in 2002 met Alex Riel, een bekende Deense drummer, die nu hij 79 is nog altijd muziek maakt. Wij wonen vlakbij de zee, een uurtje rijden vanaf Kopenhagen. Met veel drums en veel boeken!
Je hebt meerdere kinderboeken geschreven. Waarom heb je besloten om thrillers te gaan schrijven?
Deze beslissing kwam heel onverwacht en alleen door toedoen van goede vrienden. Ik was 41 en had nog nooit fictie voor volwassenen geschreven toen een vriend mij overhaalde om mee te doen aan een korte verhalen wedstrijd. Ik ontdekte dat ik het ontzettend leuk vond om te doen en was zelfs van plan om meerdere korte verhalen te schrijven en ze proberen uit te geven. Het is alleen nooit gebeurd. Een andere vriend, een filmproducer, las mijn korte verhaal en vroeg mij om een roman te schrijven. Wat ik ook deed! Wat dat betreft ben ik romanschrijfster geworden zonder dat ik er ooit van heb gedroomd. Waarschijnlijk is het een beetje ongewoon. Ik heb nooit opzettelijk een thriller geschreven. Ik heb mijn boeken altijd beschouwd als romans.
Hars is zeker het meest originele verhaal dat ik dit jaar heb gelezen, een beetje een vreemd verhaal ook. Aan de andere kant geloof ik dat dit soort dingen echt gebeuren in het leven, dat dit soort getroebleerde families bestaan. Wat was je inspiratie voor Hars?
Nou, dit klinkt waarschijnlijk ook een beetje vreemd, maar het kwam in een droom. In ieder geval midden in de nacht. Ik werkte toen al een hele tijd aan een totaal ander boek waarvan ik dacht dat het mijn tweede boek zou worden. Maar die nacht kon ik maar niet in slaap vallen omdat ik een kinderstem in mijn hoofd bleef horen die mij een gek verhaal vertelde waar ik niets van wist. Ik moest het opschrijven zodat ik het uit mijn hoofd kon krijgen en in slaap kon vallen!
Pas de volgende dag begreep ik dat ik de intro (ongeveer 2 pagina’s) van een roman had geschreven. Ik werd zo nieuwsgierig naar dat verhaal en de personages dat ik besloot om door te gaan met dat verhaal. Tot die tijd was ik nooit van plan geweest om te schrijven over een obsessieve verzamelaar, een obese vrouw en hun kind, dus ik moest wat research doen. Lezen over hamsteraars maakte mij echt verslaafd. En ja, je hebt gelijk: dit soort dingen gebeuren echt, dit soort families bestaan. Toen Hars uitkwam in Denemarken, werd ik benaderd door experts (mensen die werken met obsessieve verzamelaars, verwaarloosde kinderen etc.) en iedereen zei hetzelfde: ‘Wij kennen dit soort mensen, ze zijn er. Er is niets onwerkelijks aan dit verhaal.’ Dat is het ergste van alles, denk ik.
Hoe lang ben je bezig geweest met het schrijven van Hars?
Ongeveer anderhalf jaar, denk ik. Natuurlijk neemt herschrijven ook veel tijd in beslag.
Heb je proeflezers tijdens het schrijven of laat je verhaal pas lezen als het manuscript klaar is?
Tijdens het schrijven weet ik zelf nog niet waar het verhaal heen gaat, dus ik houd het voor mezelf tot het begint eruit te zien als een verhaal dat ik goed vind. Dat gezegd hebbende, ik vind het wel leuk om af en toe wat stukjes aan mijn man voor te lezen omdat zijn reacties erop altijd zo eerlijk zijn: hij lacht, huilt of valt in slaap! Als hij wakker blijft en luistert, dan heb ik het waarschijnlijk goed geschreven! Pas als ik het gevoel heb dat het verhaal de juiste vorm heeft aangenomen, laat ik het zien aan mijn redacteur en agent. Ik ben zelf heel kritisch en blijf herschrijven tot ik zeker weet dat ik het goed heb. En daarna herschrijf ik het nog honderd keer. Ik kan uren broeden om één zin. Het is dus hard werken.
Je personages zijn zo echt. Wat is jouw geheim van het creëren van een rond personage?
Ik gebruik mijn fantasie en beschrijf mijn eigen emoties. Ik schrijf dan wel over mensen en omstandigheden die zo ver weg van mij en mijn leven staan als het maar mogelijk is, maar wij, mensen, delen dezelfde emoties ongeacht wie en waar we zijn: liefde, angst, haat, loyaliteit, jaloezie. Door deze gevoelens kan ik mezelf verbinden met het personage. Dat is mijn manier om ze te begrijpen, om in hun huid te kruipen, om een te worden met mijn personage.
Vele lezers hebben mij verteld dat ze verrast waren dat ze Jens Haarder sympathiek vonden, dat ze zelfs begrip hadden voor de slechte keuzes hij maakte voor zijn gezin! Ik weet zeker dat het alleen mogelijk is omdat zij dezelfde gevoelens herkennen in zichzelf: in eerste instantie de angst om je dierbare te verliezen. Daarom kunnen ze zich makkelijk verplaatsen in Jens’. In het geval van Jens zijn de omstandigheden van zijn emoties extreem natuurlijk, maar toch kunnen wij de liefde en de angst herkennen.
Hars is uitgegeven als een thriller. Voor mij persoonlijk is het meer een roman. Wat vind je zelf?
Eigenlijk Hars is nooit uitgegeven als een thriller in Denemarken en ik heb het nooit een thriller gevonden. Het was bedacht, geschreven en geïntroduceerd als literaire fictie – en dit is hoe ik het nog altijd zie. Het was zelfs genomineerd voor een paar puur literaire prijzen. Echter de Deense Crime Academie heeft gekozen om Hars toe te voegen tot het thrillergenre (tot mijn grootste verrassing, op zijn zachts gezegd) en ineens won Hars de vier grootste thrillerprijzen in Scandinavië en kreeg het ook nog een nominatie voor een thrillerprijs in het Verenigde Koninkrijk. Voor mij was het allemaal heel surrealistisch.
Ik ben ongelooflijk dankbaar voor de thrillerprijzen, maar ik vind nog steeds fout om Hars in de categorie thriller te stoppen, wat nu in vele landen is gebeurd vanwege de thrillerprijzen. Natuurlijk geef ik de uitgevers daarvan geen schuld, ik ben alleen bang dat de lezers bepaalde verwachtingen koesteren die niet zouden uitkomen. Ik zou liever willen dat je het leest als een roman – in de breedste zin – en dat je dan wordt verrast door de suspense elementen die je daar tegenkomt. Als je veel suspense verwacht zoals gewoonlijk voor een thriller, kun je teleurgesteld worden. Punt is, ik was niet gefocust op suspense tijdens het schrijven van dit boek. Ik was gefocust op de psychologische elementen, op de personages, hun verhoudingen en emoties, op hoe ‘goed’ en ‘slecht’ niet altijd zo makkelijk te onderscheiden zijn. En op de een of andere manier is het een best spannend verhaal geworden.
Tijdens het lezen moest ik af en toe stoppen omdat het verhaal te heftig werd. Heb je dat ook tijdens het schrijven meegemaakt?
Ja. Ik gebruik mijn eigen emoties tijdens het schrijven en af en toe was ik echt uitgeput. Ik weet nog dat ik zat te huilen tijdens het schrijven van een van de heftigste scènes, maar ik heb ook gelachen tijdens het schrijven van scènes die ik grappig vind. Ik heb een beetje luchtigheid en humor nodig voor de balans in het verhaal en om het donkere gedeelte ervan te benadrukken.
Dit boek is vol contrasten: goed en slecht, donker en licht etc. En vaak zijn deze tegenstrijdigheden met elkaar verbonden: het slechte is tegelijkertijd ook goed. Er is altijd licht in het donker en donker in het licht. De humor in Hars is tragikomisch. Ik ben me ervan bewust dat niet iedereen de humor in dit verhaal ziet, maar er zijn genoeg lezers die dat wel doen.
Wat is het beste en het slechtste dat iemand ooit heeft gezegd over Hars?
Het beste was toen iemand mij schreef en vertelde dat mijn boek hem had geholpen om zijn overleden vader te vergeven, die een verwoede verzamelaar was geweest. Hij kon hem nu eindelijk begrijpen en vergeven en wilde mij daarvoor bedanken. Ik was enorm ontroerd dat mijn boek iemand leven in de goede zin heeft veranderd.
Het slechtste is waarschijnlijk als iemand zegt dat mijn personages oppervlakkig zijn omdat ik echt mijn best heb gedaan om ze uit te diepen.
Hars wordt volgend jaar verfilmd. Was je betrokken bij de keuze van de acteurs?
De film is eigenlijk al gemaakt. De wereldpremière heeft 8 september plaatsgevonden tijdens het Toronto International Film Festival. Ik was niet betrokken bij de keuze van de acteurs, maar ik was heel blij met die keuze. Ik kon nauwelijks geloven toen ik hoorde dat Sofie Gråbøl en Ghita Nørby een rol kregen. Ik bewonder ze allebei.
Vind je het leuk om interviews te geven en je bezig te houden met de promotie van je boek of is het just a part of the deal?
Haha, ‘part of the deal’, maar ik vind het niet erg om te doen. Meestal is het leuk. Natuurlijk kan het vermoeiend zijn als er veel gebeurt, maar nadat je een lange tijd alleen bent geweest tijdens het schrijven van het boek, is het leuk om naar buiten te treden om erover te praten. En waarschijnlijk is het alleen op dat moment, wanneer je afstand neemt van je boek, dat je het daadwerkelijk leert kennen en begrijpen.
Hars is in 2015 uitgegeven in Denemarken. Hoeveel boeken heb je geschreven sinds die tijd?
Hars heeft mij aardig bezig gehouden sinds die tijd en ik heb een soort van een writer’s block gehad, dus ik heb maar een boek geschreven. In Denemarken komt het uit in oktober 2019.
Als je de kans zou krijgen om terug in de tijd te gaan en iets in je schrijfleven te veranderen, wat zou je dan doen?
Ik denk dat ik mijn prioriteiten zou aanpassen. Een lange tijd dacht ik dat ik alles gedaan moest hebben: alle e-mails, administratie, etc. – voordat ik de rust kon vinden om te schrijven. Maar vaak was ik al te moe als ik dan later op de dag aan het schrijven begon. Eindelijk drong het tot me door dat schrijven mijn top prioriteit was en dus ook het eerste wat ik in de ochtend moest doen als mijn geest en mijn creativiteit het beste functioneren. Alle andere dingen moeten wachten tot later op de dag of in de avond. Ik betaal liever een verkeerde rekening dan dat ik een verkeerde zin schrijf.
Is er een schrijver die je werk op de een of andere manier heeft beïnvloed?
Nee, ik zou niet zeggen dat een specifiek schrijver mijn werk heeft beïnvloed. Maar er zijn natuurlijk vele schrijvers die ik bewonder: Karen Blixen, John Steinbeck, Dostojevski, John Irving, Gabriel Garcia Marquez om alleen een paar te noemen. Ik hoop dat ik iets van ze heb geleerd maar dat ik vooral mijn eigen stem heb gevonden.
Dat gezegd hebbende, er is een duidelijke referentie naar John Steinbecks ‘Of Mice And Men’ in mijn derde roman. En ik kan me herinneren dat ik tijdens het schrijven van Hars werd geïnspireerd door de constructie van Jonathan Safran Foers ‘Extremely Loud And Extremely Close’.
Je derde thriller verschijnt volgende maand. Kun je vertellen waar dat verhaal over gaat?
Nou, ten eerste is het geen thriller😊. Het speelt af ergens in Zuid Europa een hele tijd geleden, wanneer er meer paarden en wagens op de weg waren dan auto’s. Het is een verhaal over een jongen die geboren is met een ongelofelijke spierkracht (dit deel is geïnspireerd door een wetenschappelijk artikel dat ik heb gelezen.) Als blijkt dat hij zijn kracht niet zo goed kan controleren, veroorzaakt hij veel drama en problemen.
Het is een soort van epos over vriendschap, liefde, verlangen en vooral schuld. Het is niet zo dat er geen suspense in zit, want dat is er wel, maar toch is het zeker geen thriller. Ik hoop dat mensen het boek zullen lezen gewoon als literaire fictie en zullen genieten van de suspense die er te vinden is. De Engelse titel is volgens mij ‘Beast’.
Je hebt kunstgeschiedenis gestudeerd en in musea gewerkt. Ben je van plan om deze kennis ooit te gebruiken voor een boek?
Ik heb het al gebruikt in mijn eerste roman ‘The Butcher of Liseleje’: een van de hoofdpersonen is een kunsthistoricus. Er is ook een schilderij – naar verluid van een bekende Deense schilder – die een belangrijke rol speelt in het plot. Ik heb me toen enorm geamuseerd.
Merk je dat je leven veranderd is door het internationale succes van je boeken?
Zeker. Nu kan ik leven van het schrijven waar ik heel dankbaar voor ben. Het blijft een beetje surrealistisch om over jezelf en je boeken in andere talen te lezen, eigenlijk in elke taal! – en natuurlijk om je naam te zien met betrekking tot een film. Ik heb hier nooit van gedroomd. Het internationale succes is opgemerkt door de Deense lezers en de Deense pers zodat mijn werk nu ook in mijn eigen land meer bekendheid krijgt. Dus ja, mijn leven is veranderd de afgelopen jaren en gelukkig alleen in de positieve zin.
Hartelijk dank, Ane, voor je interessante en uitgebreide antwoorden. Ik ben heel benieuwd naar je roman met een kunsthistoricus als hoofdpersoon en natuurlijk naar je derde boek. Ik hoop dat meer van je werk snel naar het Nederlands wordt vertaald.