|
‘Morbid Jealousy’ is de prachtige Engelse naam voor het verschijnsel dat ik ga bestuderen. De cursus richt zich op de ziekelijke jaloezie die in de liefde voorkomt. Kenelijk is dit de vorm van jaloezie waar de psychiatrie het meest mee te maken heeft. Toch heb ik in mijn spreekkamer ook te maken met andere vormen van jaloezie. Het uiterlijk, de prestaties of de bezittingen van anderen kunnen onzekerheden voeden, in die mate dat mensen er veel last van hebben. Zijn deze vormen van jaloezie niet ziekelijk? Met die vraag in mijn achterhoofd lees ik verder.
Jaloezie in liefdesrelaties ontstaat in reactie op vermeende ontrouw of rivaliteit. De gevoelens kunnen helemaal los staan van de werkelijkheid. Ik ken de voorbeelden uit de praktijk: de jonge vrouw die de telefoon van haar geliefde napluist, ook al is er nog nooit iets voorgevallen dat haar wantrouwen rechtvaardigt; de man die voortdurend wil weten waar zijn partner is, terwijl zij het toonbeeld van toegewijde trouw is. Niet zelden gebeurt uiteindelijk wat men vreest: de opgejaagde geliefde, moe en beurs door het voortdurende wantrouwen, zoekt elders troost.
Volgens Freud kan ziekelijke jaloezie het gevolg zijn van projectie, lees ik. Iemand die zelf overspelige gedachten koestert, maar die niet onder ogen durft te zien, schuift deze in de schoenen van de partner. Modernere theoretici benadrukken de rol van denkfouten: wanneer men eenmaal het idee heeft dat de partner vreemdgaat, worden onschuldige signalen zo uitgelegd dat ze een bewijs vormen van de ontrouw. In sommige gevallen gaat het contact met de realiteit volledig verloren, dan is er sprake van een psychose.
Ziekelijke jaloezie kan zich uiten in allerlei vormen van controlerend gedrag, dat varieert van het doorzoeken van zakken tot het daadwerkelijk schaduwen van de geliefde. Soms wordt de partner beschuldigd en onderworpen aan kruisverhoren. In extreme gevallen wordt diens bewegingsvrijheid ingeperkt. De mate waarin de partner dit alles toelaat, zegt iets over diens geestelijke gezondheid en weerbaarheid. Simpel gezegd: iemand die lekker in zijn of haar vel zit en beschikt over een gezonde dosis zelfvertrouwen, zal zelfs de lichtere vormen van controlerend gedrag niet accepteren.
Terwijl ik lees, dwarrelen personages uit thrillers door mijn hoofd: juist wanneer de ziekelijkheid van de ene partner haakt aan kwetsbaarheid bij de ander, kunnen de meest afschuwelijke en spannende complicaties ontstaan. Ziekelijke jaloezie kan inderdaad leiden tot geweld, bevestigt de cursus. Je zou denken dat de jaloerse zijn pijlen richt op de vermeende rivaal, maar in de praktijk blijkt juist de partner vaak het slachtoffer te worden, soms samen met eventuele kinderen. Het motief om de kinderen iets aan te doen, kan zijn dat men de partner wil kwetsen, niet zelden nadat deze zich uiteindelijk los probeert te maken uit het web van jaloezie.
Ik lees nog iets over behandeling en vertrouwelijkheid – de ingewikkelde vraag wanneer de hulpverlener zijn zwijgplicht moet doorbreken komt aan bod – en dan is het tijd voor de afsluitende toets. Mijn punten zijn behaald, toch ben ik niet helemaal tevreden. Er is zoveel meer dan jaloezie binnen liefdesverhoudingen. Hoe zit het met de jaloezie op datgene wat een ander bezit of bereikt? Wanneer wordt het groene monster dat in ons allen huist ziekelijk? Zit hem dat in de mate waarin jaloerse gevoelens je stemming bepalen? Gaat het over een grens als je de ander het goede niet meer kunt gunnen? Of pas als je pogingen onderneemt om het succes van de ander te ondermijnen?
Het zijn vragen waar de nascholingsmodule geen antwoord op geeft, maar die me wel bezighouden. Als hulpverlener. Als thrillerschrijfster. En bovenal als soms jaloerse mens.
* Jeroen Thijssen gebruikte de term ‘het lege schijfsyndroom’ toen hij na zeven jaar schrijven het manuscript van zijn historische roman Solitude inleverde bij zijn uitgever. Martine Kamphuis
Martine Kamphuis is psychiater en auteur van kinderboeken en thrillers voor volwassenen. In 2006 debuteerde zij met de psychologische thriller Vrij. Binnenkort verschijnt haar negende boek, Alibi, waarin lezers voor het eerst kennismaken met de eigenzinnige psychologe WP, die in volgende boeken opnieuw haar opwachting zal maken.
Met verhalen voor kinderen won Martine twee maal de John Flandersprijs.
Bezoekersreacties:
|
