Omdat ik bij mijn eerste baan co-therapeut zou worden in een therapiegroep, las ik na mijn artsexamen The theory and practice of group psychotherapy van Irvin Yalom. Ik zag als een berg tegen mijn taak op, toch werd ik tijdens het lezen enthousiast. Want Yalom – die ook een aantal prachtige romans heeft geproduceerd – beschreef op aanstekelijke wijze de meerwaarde van groepen: mensen merken dat ze niet de enige zijn die worstelen met problemen, ze geven onderling steun en feedback én ze ontdekken dat ze voor anderen van betekenis kunnen zijn. 

Ondanks de inspirerende verhalen van Yalom was het werken met groepen in het begin zenuwslopend, niet in de laatste plaats omdat er in die tijd nog gedacht werd dat het een goed idee was om stiltes minutenlang te laten bestaan. Gelukkig weten we inmiddels beter.

Wat de spanning in groepen nog altijd opdrijft, is het instromen van nieuwe leden. Iedereen ziet daar tegenop, zowel de nieuwkomers zelf, als degenen die al langer meedraaien. In de jaren dat ik met adolescenten werkte, liet ik de groep bepalen hoe we de eerste sessie samen invulden. Eén optie was ‘uitgebreid’ voorstellen, waarbij ze elkaar vertelden over hun geschiedenis. De andere optie, ‘light’, werd bijna altijd gekozen. Die hield in dat de jongeren elkaar inzicht gaven in de manier waarop ze zichzelf beschermden als ze worstelden met moeilijke emoties. 

Angst, verdriet, schaamte & pijn – we hebben allemaal de neiging om ze weg te maken, door ons te verliezen in iets anders, of door er knalhard tegenin te gaan. Zeker voor mensen die veel narigheid hebben meegemaakt, is het vaak een automatisme om gevoelens te onderdrukken. Helaas hangt daar een prijskaartje aan: wie niet meer voelt, hol de relatie met zichzelf en ook die met anderen uit.  

Wat was ik trots op ‘mijn’ jongeren als het ze lukte open te zijn over zelf-sussend gedrag zoals drank- en drugsgebruik, eetbuien, of zich verliezen in socialmedia. En als ze vertelden over het pestgedrag, de arrogantie en de boosheid waarmee ze kwetsbare gevoelens de kop in drukten, vond ik hen helemaal waanzinnig dapper.

 

In tegenstelling tot die jongeren, laten de nieuwkomers in de tbs-kliniek waar Sanne Molenaar werkt hun ware aard niet zien. Ze houden zowel gevoelens als verdedigingsmechanismen zorgvuldig verborgen, waardoor Sanne en haar collega’s niet in de gaten hebben uit welke hoek gevaar dreigt... 

Komende week verschijnt het luisterboek van De nieuwkomer!